АЙЛШАЛАН БУУХАНЬ «АЯНАЙ ШУБУУД»
Мартын 27-до Буряадай гүрэнэй филармони Уласхоорондын Театрай үдэртэ зорюулагдаhан найрта хабаадалсажа, «Аянай Шубууд. Перелётные Птицы» гэһэн концерт-наада харагшадтаа бэлэглэхэ гэжэ бэлэдхэлтэй. Энэ үдэр Монголой Ара-Хангайн хүгжэмтэ-драмын театрай зүжэгшэд буряад тайзан дээрэ түрүүшынхиеэ гарахань гээшэ.
Энээхэн, нүүдэлшэ зоной дура зүрхые буляаха шадалтай нааданай урда, театрай уран һайханай хүтэлбэрилэгшэ Амартүвшин Иванов хүтэлжэ байһан театрайнгаа ажабайдал тухай, энэ Буряад орон руу зорижо гараhан аян тухайгаа, мүн харагшадые баярлуулха, hонирхуулха түсэбөө тодорхойгоор хөөрэжэ үгэбэ.
Амраг минь,
чи дуугаа дуулаач
Аяны шувууды
эргэн иртэл дуугаа дуулаач ээ.
Ара-Хангайн театрай түүхэ тухай тобшохоноор хөөрэжэ үгыт.
Манай театр 1824 ондо «Улаан гэр» гэһэн нэрэтэйгээр анхан байгуулагдаһан түүхэтэй. Олон жэлнүүдэй туршада «Улаан гэр» соёлой түб, ажалшадай клуб, соёлой ордон болон хубилжа хүгжөө, тиин 1987 ондо урлалай мэргэжэлтэ байгуулга боложо тодороо. Энэ хугасаа соо нилээд олон зүжэгүүд табигдажа, алдар суутай уран бүтээлшэд, зүжэгшэд элирэн гараа: МУГЖ (Монгол Улсын габьяат жүжигчин) Чогсомжав, МУГЖ Сандаг-Очир, МУГЖ Баянжаргал болон бусад.
Мүнөө танай театр юугээр ажамидарнаб?
Манай театр Монгол орондоо 50 гаран зүжэгшэдтэй 30 гаран театрнуудай нэгэн. Үнгэржэ байдаг бүхы фестиваль, мүрысөөндэ эдэбхитээгээр хабаададагбди. Дүрбэн жэлэй нэгэ удаа үнгэрдэг классика-зүжэгүүдэй мүрысөөндэ, мүн «Гэгээн муза» гэһэн драмын онсо шүүлгэ гараһан зүжэгүүдэй мүрысөөндэ һүүлэй 10 гаран жэлнүүд соо ходо һайнаар хабадажа, 4 номинацяар алтан медальнуудта хүртэнхэйбди.
Буряад орондо зорижо ерэһэнтнэй ямар ушартайб?
Манай Ара-Хангай аймаг Монгол ороной тэг дунда байдаг, урданай Харахорин хотын хажууда байдаг манда иимэ аргын гараад байхада ерэнгүй байхамнай харамтай байха hэн. Гансашье монголшуудай дунда бэшэ, суута, домог болоһон Байгал далай хараха, мүн Хамба лама Этигэловэй эрдэнитэ мүнхэ бэе бараалхаха гэжэ, Ивалгын дасан мүргэлөөр хүрэхэ ехэ хүсэлтэйбди.
Харин түрэл буряад ахадүүнэрээрээ, соёл урлал байгуулалгын уран бүтээлшэдтэй ойртон танилсажа, саашадаа хамтаран ажаллаха талаар hаналаа нэгэдүүлэн, хэмжүүр туршалгаараа, уран бүтээлшэдээрээ (зүжэгшэд, хүгжэмшэд гэхэ мэтэ) андалдаха хэлсээ баталха һанаан байна.
Монголшуудай дунда ехэ хомор – Иванов гэһэн обогтой байнат. Яахадаа иимэ обогтой хүмта, хөөрэжэ үгыт?
Миний угай обог Боржигон. Энэ обог хадаа Монгол орондо ехэ дэлгэрэнхэй. Онсолон харахада, түб халха-монголшуудай дунда Боржигон обогтойшуул олон байдаг. Минии абын нэрэ Иван гэдэг. Монгол Ород хоёр оронуудай харилсаан ехэ һайн байһан ушарһаа монголшууд хүүгэдтээ ород нэрэнүүдые үгэдэг байhан жэшээ болонол даа, тиимэһээл би Иванов болонхойб.
Та уран һайханай хүтэлбэрилэгшэ байхаһаа гадна, өөрөө морин-хуур дээрээ һайн наададагта гэжэ мэдэнэбди. Өөрынгөө мэргэлжэл тухай хөөрэжэ үгыт.
Би 1988 онһоо нютагайнгаа ахамад хууршадай шаби боложо оролдооб, харин һүүлдэнь нүхэрэйнгээ шаби боложо, морин-хуур дээрэ наадаха һургуули шудалааб, тэрэ гэһээр бүтэн 26 жэлэй туршада морин-хуураа гартаа барин, сэдьхэлээ баясуулжа ябанаб. Тон мэргэжэлтын һургуули гараашьегүй һаа, олон мэргэжэлтэ морин-хууршадай уран шадабариһаа өөртөө олохон лэ юумэ шэнгээжэ абанхайб. Ажаллахын хажуугаар, өөрынгөө мэдэжэ, һуража абаһан зүйл шадабариhаа уламжлуулан хубаалдаха, дамжуулха хүсэлтэйб. Энэл ушараар 1998 онһоо, морин-хуур дээрээ наадажа һурахаяа хүсэһэн хүн бүхэндэ, шадал мэргэжэлээ заажа, һургажа үгэхөөр хододоо бэлэн һэм. Энэ сагта ЕБС һургуули дотор “Ажнай” гэһэн хүүгэдэй морин-хуурай шуулга эмхидхээб, энэ шуулга 2008 ондо Монгол туургата ардуудай хүүгэдэй урлалай ехэ нааданда түрүүшын һуури эзэлһэн түхэтэй. Одоо тэдэнэй дундаһаа олон мэргэжэлтэ морин-хууршад гаража, элдэб олон урлалай түбүүдтэ болон түрэл театртаа хүгжэмшэдөөр ажаллажа байнад. Эндэ концерт нааданда би өөрынгөө шабитай суг нэгэ хүгжэм наадажа, таанадтаа бэлэглэхэбди.
Улаан-Үдын харагшад Буряад филармони ерэжэ юу хаража сэдьхэлээрээ баясажа болоноб?
Манай концерт-наадан 2 хэһэгһээ бүридэнхэй. Түрүүшээр, монголшуудай мэдээжэ ёһото «Шагай харбаан» гэһэн найрай хэһэг, мүн арадай уран зохёол, урлалһаа хэһэг. Хоёрдохи хэhэгтэнь Монгол ороной хүгжэм зохёогшодой бүтээлүүдые (дуун, хатар, хүгжэм) харагшадтаа бэлэглэхэ һанаатайбди. Монголшуудай соёл, зохёол, хүгжэмдэ дуратайшуулые мартын 27 до Буряадай филармониин концертнэ танхим соо «Аянай Шубууд» гэһэн наадандаа халуунаар уринабди!
Һайн бэлэйт. Амжалта хүсэнэбди!
Баярлалаа!
